- Jedną z ponoć czterdziestu metod śledczych stosowanych w areszcie na Koszykowej była "plaża". Zimą, na stołku przy oknie stawiano gołego więźnia i tak stał, aż całkiem zmarzł i się przewracał. Wtedy bito go, polewano wodą i znów stawiano przed tym oknem. Biciem wymuszano na niewinnych ludziach przyznawanie się do czegoś, czego nie zrobili  - mówi Wacław Gluth-Nowowiejski.

92-letni były powstaniec warszawski, w przeddzień Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych, odwiedził dawny areszt Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego przy ul. Koszykowej, gdzie 1 marca zostanie otwarta ekspozycja "Cele bezpieki". Po 70 latach znów zszedł po schodach, krętymi korytarzami, do małych, ciemnych cel.

 Do aresztu przy Koszykowej Wacław Gluth-Nowowiejski trafił w październiku 1948 r.

 - Zdjęli mnie z ulicy, ale już wcześniej byłem obserwowany - wspomina. - Miałem dobry kontakt z grupą kampinoską. Były w niej duże grupy AK-owców, byli moi przyjaciele. Zjawili się u mnie któregoś dnia w domu i powiedzieli, że jest potrzeba schowania na krótki czas broni, bo kto wie, czy nie będzie trzeciej wojny światowej. Po piętach deptał im urząd bezpieczeństwa. Schowaliśmy schmeissera, pistolety, amunicję, a po trzech miesiącach aresztowano nas pod zarzutem nielegalnego posiadania broni i udziału w grupie dążącej do obalenia ustroju socjalistycznego.

Jak podkreśla były powstaniec, to właśnie w dawnym Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego powstawały plany rozprawienia się z  opozycją, czyli "wsadzenia do kryminału wszystkich karłów reakcji". Tam rozpoczynano straszliwe przesłuchania, które potem często były kontynuowane w więzieniu na Mokotowie.

- Na przełomie lat 40. i 50. właśnie na Koszykowej i w X pawilonie więzienia mokotowskiego machina śledcza pracowała bez pośpiechu, ale skutecznie, zgodnie z praktycznie wypróbowanym systemem: psychiczny i fizyczny terror, wyższa szkoła łamania oporu. Winny był każdy, zgodnie z powiedzeniem: "Dajcie mi człowieka, a ja znajdę na niego paragraf" - mówi pan Wacław.

W sześcioosobowej klitce przy Koszykowej przesiedział do Bożego Narodzenia 1948 r. Dziś już nie pamięta dokładnie, która to była cela w podziemnym labiryncie.

- Kursowałem góra-dół, w dzień i w nocy, byłem nieprzytomny ze zmęczenia. Sprowadzano mnie do piwnic i w celi padałem na drewnianą pryczę, a za chwilę znów musiałem wstawać i szedłem na piętro, na przesłuchanie. Ironizując można powiedzieć, że firma pracowała non stop. Tyle, że przesłuchujący się zmieniali, a ja byłem ciągle na nogach, coraz bardziej zmęczony, bez snu, jedzenia, coraz mniej sprawny, przytomny. I ciągle zadawane pytania: komu przekazywałeś materiały szpiegowskie? ile dolarów za to dostałeś? jakie zadania miała organizacja, do której należałeś? do kogo strzelałeś? z kim się kontaktowałeś? kto zlecił? kto...., komu... - wspomina były więzień. I dodaje, że dręczycielstwo słowne było wpisane w metody śledztwa i było powszechne, stosowane nawet z lubością. Dla przesłuchujących go był debilem, bydlakiem, szmatą... 

Dobrze pamięta wieczór, gdy zostawiono go samego i kazano po raz kolejny pisać życiorys. Słyszał, jak w pomieszczeniu obok przesłuchiwano sanitariuszkę z powstania.  

- Słyszałem jej szloch i refren na okrągło wykrzykiwany przez śledczego: "gadaj ty suko" - dodaje Gluth-Nowowiejski.

Z koszmaru przesłuchań uratowała go... żółtaczka. Obsługa aresztu bała się, że choroba się rozprzestrzeni na innych osadzonych i szybko, karetką przewieziono go do szpitala w więzieniu na Mokotowie. Tam dochodził do zdrowia przez sześć tygodni, aż do zakończenia śledztwa. 

W pokazowym procesie skazano go na 8 lat więzienia. Odsiedział 5. Część w celi ogólnej nr 34 więzienia na Rakowieckiej.

- Cała prawdziwa Polska tam siedziała. Można było skończyć uniwersytet, nauczyć się języków obcych, bo wśród więźniów byli profesorowie, inteligencja - mówił.

Z Mokotowa trafił na dwa lata do więzienia karnego w Rawiczu. Na wolność wyszedł w 1953 r., podczas małej „odwilży” po śmierci Stalina. Potem pracował jako dziennikarz w redakcji „Kuriera Polskiego” i wydawca ("Epoka"). W roku 1983 wspomagał realizację filmu dokumentalnego "Sceny z powstania warszawskiego". Jest autorem kilku książek, szczególnie wspomnieniowych, m.in. „Nie umieraj do jutra”.

 Czytaj także:

• Ryngrafy i różańce z chleba
• Bezprawie woła o zadośćuczynienie

• Duszpasterz wyklęty(ch)
• Nagroda im. Danuty Siedzikówny "Inki"
• Kapłan i żołnierz wyklęty
• Ksiądz wyklęty
• Na znak pamięci
• Nie tylko marsze