Król Zygmunt już nie patrzy ze swej kolumny na dachy kościoła św. Klary. Nie ma też bernardyńskiego kompleksu przy Ratuszowej, gdzie dawni mieszkańcy Pragi zaopatrywali się w nowoczesne medykamenty. Na ulicy Świętojerskiej na próżno dziś szukać śladów kościoła św. Jerzego, od którego ulica wzięła nazwę.

„Nieistniejące, nieznane, niezwykłe. Kościoły Warszawy” to książka, w której Piotr Otrębski, varsavianista i dziennikarz, zabiera czytelnika w podróż szlakiem najstarszych i najciekawszych świątyń stolicy. Przypatrując się architekturze, wyposażeniu, barwnie opowiada historię, prawie w każdym przypadku niełatwą, przeplataną pożarami, wojnami, grabieżami, ale też nieustanną odbudową.

Zdradza, który z kościołów powstał ze składek medyków i telefonistek, a któremu pomógł w budowie los wygrany na loterii. Przypomina historię świątyni, która miała wzruszyć Roosvelta, oraz innej, z której dachów wyprowadzono fabryczne kominy.

„Jest to książka ponad wszystko o Warszawie. O Warszawie, na którą spoglądam z pozycji kościelnych dachów. Z jakiejś chmury powyżej. Sięgam wzrokiem po widnokrąg. Dostrzegam sylwetki postaci historycznych - od możnych i wpływowych, przez zwykłych, codziennych, po ubogich, znikających we mgle. Widzę królów, biskupów, wodzów, architektów, malarzy, autorów kronik i innych opisań, fabrykantów, powstańców, kapitalistów i socjalistów, życiorysy piękne i pohańbione” - pisze Piotr Otrębski.

Dlaczego jedne świątynie po trudnych doświadczeniach powstawały jak feniks z popiołów, a inne na zawsze zniknęły z map i świadomości współczesnych? Miasto się rozbudowywało, zmieniało, powstawały nowe miejsca kultu...

Nieistniejący już kościół Dzieciatka Jezus, który wyrósł przy ul. Moniuszki na bazie kaplicy Szpitala Dzieciątka Jezus, z czasem „nie przystawał” do zmieniającego się charakteru okolicy. Na początku ubiegłego wieku szpital, założony przez ks. Gabriela Piotra Baudouina, przeniesiono na Ochotę. Atrakcyjne działki po nim rozparcelowano. Ocalałą niewielką kaplicę przerobiono na kościół.

Podejrzewano nawet, że kryje się w nim malowidło Canaletta. Obraz jednak spłonął wraz z budowlą w czasie Powstania Warszawskiego. Mury częściowo ocalały, jednak ostatecznie rozebrano ją w połowie lat 50. Na jej miejscu dopiero w 2002 r. wzniesiono kolejną: w opinii wielu niepasujący do otoczenia „kopnięty” wieżowiec, zwany dawniej Moniuszki Tower.

Inny z nieistniejących obiektów to kościół św. Jerzego, który nie wiadomo dokładnie, kiedy powstał, bo różne źródła i badania podają jako datę jego budowy okres od XII do XV w. Jego początki otoczone są legendami, a jedna z nich mówi, że wystawił go w podzięce karczmarz, który w cudowny sposób został uratowany z rąk zbójców.

Drewniana  kaplica z czasem rozrosła się w potężną, gotycką budowlę, górująca nad okolicami ul. Świętojerskiej. Związana była z kanonikami regularnymi z Czerwińska i kiedy ich zakon skasowano, mury świątyni w 1819 r. opustoszały.

Wkrótce w zdesakralizowanym wnętrzu ruszyła produkcja odlewów żelaznych i mosiężnych, a pod koniec XIX w. jeszcze na krótko powstała fabryka firanek i koronek. Na miejscu zburzonego kościoła postawiono halę targową.

Jeszcze w latach 60. ubiegłego wieku fotografowano kawałki sklepień czy murów świątyni. Wkrótce jednak i one zostały rozebrane.

Dlaczego tak potężna, znacząca dla tej części Warszawy budowla, ot tak zniknęła? Zdaniem Piotra Otrębskiego i innych varsavianistów powodem mógł być przykościelny cmentarz, cieszący się złą sławą, bo spoczynek na nim znajdowali przestępcy, samobójcy i ofiary katów.

Pomiędzy Zamkiem Królewskim a kościołem św. Anny, w miejscu skąd turyści podziwiają teraz panoramę stolicy, przez ponad 200 lat górowała smukła wieża kościoła św. Klary. Powstał na początku XVII w. z przyległym przestronnym klasztorem bernardynek i ogrodem opadającym w kierunku Wisły.

W czasach napoleońskich przekształcono go w skład wojskowy. Potem budynek przyklasztorny zaadaptowano na potrzeby konserwatorium muzycznego (jego wychowankiem był Fryderyk Chopin), w kościele zaś urządzono salę koncertową.

W 1830 r. obiekty na krótko zajęło wojsko. Po nim wprowadził się teatr lalek i menażeria z główną atrakcją - słoniem.

W 1843 r. rozpoczęła się rozbiórka dawnego kościoła. Podczas budowy w tym miejscu trasy Pancera odkryto kamień węgielny z datą 1609. Raz jeszcze odsłonięto resztki fundamentów w połowie ubiegłego wieku, gdy budowano trasę W-Z.

Z okazji promocji książki Piotra Otrębskiego "Nieistniejące, nieznane, niezwykłe. Kościoły Warszawy", wydawnictwo Skarpa Warszawska zaprasza 27 listopada o godz. 18 do Teatru Druga Strefa (ul. Magazynowa 14) na debatę. O miastotwórczej roli kościołów dyskutować będą: historyk prof. Jan Żaryn, prof. Jakub Lewicki, wojewódzki konserwator zabytków, i ks. dr. Mirosław Nowak, dyrektor Muzeum Archidiecezji Warszawskiej.

Dla Czytelników mamy 3 egzemplarze książki, ufundowane przez Wydawnictwo Skarpa Warszawska. Otrzymają je nadawcy 1., 10. i 20. e-maila z hasłem: „Warszawa”, które dotrą do nas (warszawa@gosc.pl) do 22 listopada. W mailu prosimy o podanie danych adresowych, niezbędnych do wysyłki książki.

Udział w konkursie jest równoznaczny z akceptacją regulaminu konkursu "Wygraj książkę w Gościu Niedzielnym" dostępnego na stronie www.igomedia.pl/Regulaminy.

Przystąpienie do konkursu jest także równoznaczne z wyrażeniem zgody na przetwarzanie danych osobowych do celów przeprowadzenia konkursu.

Administratorem danych osobowych jest Instytut Gość Media (Organizator). Dane osobowe są przetwarzane na podstawie Pani/Pana zgody, w celu przeprowadzenia konkursu, przez okres do zakończenia całego postępowania konkursowego. Dane osobowe mogą być udostępniane partnerom realizującym z Administratorem powyższy cel oraz uprawnionym organom. Przysługuje Pani/Panu prawo dostępu do treści swoich danych, żądania ich sprostowania, usunięcia, ograniczenia przetwarzania, przenoszenia, wniesienia sprzeciwu, wniesienia skargi do organu nadzorczego. W każdym momencie zgody na przetwarzanie danych w celu przeprowadzenia konkursu jak i opublikowanie wyników mogą zostać wycofane przez kontakt na adres e-mail: sekretariat@igomedia.pl.