Warszawa sprzed 148 lat na zdjęciach MPW

tg /1944.pl

publikacja 08.04.2021 15:59

MPW wzbogaciło się o unikalny egzemplarz panoramy stolicy z 26 sierpnia 1873 roku. Składa się na nią zbiór 10 zdjęć wykonanych ze szczytu wieży zamkowej przez Konrada Brandla.

Warszawa sprzed 148 lat na zdjęciach MPW Widzimy gęstą zabudowę Starego i Nowego Miasta, a za nimi wały Cytadeli z widoczną kaponierą mieszczącą obecnie Muzeum Katyńskie. Na pierwszym planie wzrok przyciąga neogotycka fasada katedry św. Jana. Muzeum Powstania Warszawskiego

Prawdopodobnie jest to jedyny komplet autorskich odbitek fotografii Brandla znajdujący się obecnie w zbiorach muzealnych i bibliotecznych. Od dziś na stronie muzeum można obejrzeć historyczne zdjęcia wraz z ich współczesnymi odpowiednikami. Dzięki specjalnym suwakom w łatwy sposób uda się sprawdzić, jak zmieniła się architektura miasta na przestrzeni 148 lat.

Panorama Warszawy z wieży Zamku Królewskiego. 1873 vs. 2021
Muzeum Powstania Warszawskiego

Latem 1873 r. wieża zegarowa Zamku Królewskiego była w całości otoczona rusztowaniami, które wieńczył podest znajdujący się powyżej jej hełmu. Z tego podestu 26 sierpnia 1873 r. Konrad Brandel wykonał unikatową serię 10 fotografii, tworząc z nich 360-stopniową panoramę Warszawy. Prace w towarzystwie asystenta rozpoczął rano i kontynuował do wczesnych godzin popołudniowych. Powstała w ten sposób druga w historii Warszawy 360-stopniowa panorama miasta (pierwszą wykonał Karol Beyer w 1858 r. z latarni kościoła ewangelicko-augsburskiego Świętej Trójcy na pl. Małachowskiego).

Dwa lata po zrobieniu zdjęć, w grudniu 1875 r., tygodnik „Kłosy” podarował swoim czytelnikom niezwykły prezent: drzeworyt tworzący panoramę Warszawy, wykonany przez Adolfa Kozarskiego na podstawie zdjęć Brandla. Po sklejeniu arkuszy powstawał pas o wymiarach 280 na 30 cm. Egzemplarzy drzeworytu zachowało się stosunkowo dużo, natomiast odbitki oryginalnych zdjęć Brandla są pojedyncze – wydaje się, że autor mógł wykonać jedynie kilka kompletów fotografii, które albo zaginęły, albo znajdują się w zbiorach prywatnych.

Egzemplarz panoramy otrzymany w darze przez Muzeum Powstania Warszawskiego jest unikatowy, gdyż zawiera komplet 10 zdjęć w dużym formacie (ok. 25 na 31 cm) wraz z okładką przedstawiającą Zamek Królewski z remontowaną wieżą zegarową. Każde jest sygnowane w narożniku suchą pieczęcią z nazwiskiem autora.

Biblioteka m.st. Warszawy posiada w swoich zbiorach siedem zdjęć z tej serii, Muzeum Narodowe w Warszawie – trzy zdjęcia oraz komplet wszystkich fotografii wraz z okładką w małym wizytowym formacie (ok. 6 na 7,5 cm), w Muzeum Warszawy jest jedno zdjęcie.

Warszawa sprzed 148 lat na zdjęciach MPW

Fotografie są doskonałej jakości. Możliwe jest wyszukanie na nich niezliczonej ilości interesujących szczegółów, co sprawia, że stanowią niezwykle cenny materiał do badań historii Warszawy. W niektórych miejscach wyraźnie widać interwencje retuszera – szczególnie na dalszych planach daje się zauważyć, że wybrane budynki zostały „podmalowane”.

Na fotografiach widzimy Warszawę początku lat 70. XIX wieku. Zbiór rozpoczyna fotografia wykonana w kierunku Pragi, gdzie po drugiej stronie mostu Kierbedzia można dostrzec synagogę na rogu ówczesnej ul. Petersburskiej i ul. Szerokiej (obecnie ul. Jagiellońska i ul. Kłopotowskiego). Na kolejnych zdjęciach panorama Powiśla z jego ubogą zabudową ciągnącą się aż po linię budynków na Solcu (pośród nich można się doszukać bryły kościoła Świętej Trójcy). Oprócz zabudowy mieszkalnej widać także m.in. stację pomp wodociągu. Na zdjęciach możemy także podziwiać Warszawę wielkomiejską – perspektywę Krakowskiego Przedmieścia od kościoła św. Anny, poprzez nieukończoną bryłę Hotelu Europejskiego, aż po kościół Świętego Krzyża, łuk ul. Senatorskiej i reprezentacyjny pl. Teatralny z gmachem Teatru Wielkiego i ratusza, pałace Branickich i Paca przy ul. Miodowej, kopuły przebudowanego na sobór kościoła pijarów przy pl. Krasińskich.

Oglądając kolejne fotografie, widzimy gęstą zabudowę Starego i Nowego Miasta, a za nimi wały Cytadeli z widoczną kaponierą mieszczącą obecnie Muzeum Katyńskie. Na pierwszym planie wzrok przyciąga neogotycka fasada katedry św. Jana. Ostatnie dwa zdjęcia to ponownie tereny nad Wisłą – budujący się w oddali most kolejowy przy Cytadeli, spichlerze i magazyny nad rzeką. Ostatnim charakterystycznym obiektem na kończącym serię zdjęciu jest cerkiew św. Marii Magdaleny na Pradze.

Panorama Warszawy z wieży Zamku Królewskiego. 1873 vs. 2021
Muzeum Powstania Warszawskiego

Fotografie Brandla w doskonały sposób pokazują Warszawę i jej zabudowę, jest to jednak miasto z pozoru wymarłe. Na ulicach brak ludzi, gdzieniegdzie tylko można dostrzec stojące wozy konne. To głównie wynik ówczesnej technologii wymagającej długiego czasu naświetlania negatywu. Dlatego też na wszystkich 10 fotografiach możemy odnaleźć w sumie nie więcej niż 9 osób. „Wymarłe” miasto Brandla ożywił dopiero Kozarski na swoim drzeworycie – puste ulice zapełnił idącymi mieszkańcami, jadącymi dorożkami, tramwajami konnymi i wozami drabiniastymi.