"Antek", wiceprezes Związku Powstańców Warszawskich, odszedł na wieczną wartę

Tomasz Gołąb Tomasz Gołąb

publikacja 23.09.2021 18:37

W wieku 92 lat zmarł Zbigniew Galperyn, żołnierz Szarych Szeregów i Armii Krajowej, powstaniec warszawski ze zgrupowania "Chrobry I".

"Antek", wiceprezes Związku Powstańców Warszawskich, odszedł na wieczną wartę Był wiceprezesem Zarządu Głównego Związku Powstańców Warszawy. Tomasz Gołąb /Foto Gość

Urodził się 18 maja 1929 r. w Warszawie. Do powstania mieszkał z rodzicami przy ul. Chmielnej. W 1943 r. ukończył Szkołę Powszechną nr 75 im. Antoniego Osuchowskiego przy ul. Żurawiej 9. Od grudnia 1942 r. był członkiem Szarych Szeregów. Brał udział w roznoszeniu ulotek, pisaniu na murach, ustalaniu przejść między budynkami i obserwacji ruchów wojsk. W 1944 r. został żołnierzem plutonu "Murzyna" 4 kompanii batalionu AK "Chrobry" (później "Chrobry I"). Odbył przeszkolenie wojskowe kartografii i znajomości broni.

Pierwsza koncentracja jego oddziału odbyła się 26 lipca 1944 r. w kościele przy ul. Karolkowej. Na Woli brał udział w patrolach, w walkach przeciwko czołgom, w likwidowaniu "gołębiarzy" oraz w walkach na barykadach na rogu ul. Waliców i Chłodnej oraz ul. Krochmalnej. Od 7 sierpnia prowadził m.in. punkt obserwacyjny w Arsenale. 21 sierpnia, po obronie Arsenału, wycofał się do Pasażu Simonsa, reduty blokującej Niemcom dostęp do Starego Miasta, gdzie służył jako jeden z ponad 400-450 żołnierzy w batalionie "Chrobry I".

"Nasze pokolenie było wychowywane i przygotowywane do tej walki i dlatego nic już nie mogło powstrzymać wybuchu powstania latem 1944 roku. Etos powstania wiąże się jeszcze z patriotyzmem, z oddaniem dla ojczyzny... Najcenniejsze jest życie, ale wszyscy chcieli walczyć i oddawali je w imię wolności ojczyzny" - mówił.

Ciężko ranny 24 sierpnia podczas niemieckiego ataku na Pasaż znalazł się w szpitalu polowym w kościele św. Jacka przy ul. Freta, zbombardowanym 27 sierpnia, a po upadku Starego Miasta spalonym wraz z pacjentami przez Niemców. Wyniesiony przez pielęgniarkę na zewnątrz ocalał. Znaleziony przez patrol Czerwonego Krzyża 4 września został przewieziony do szpitala w Milanówku, następnie do szpitala w Krakowie, z którego w grudniu uciekł do partyzantki. Mając niezagojone rany, powrócił do szpitala w Milanówku. Do Warszawy wrócił 2 marca 1945 roku.

Zamieszkał w Skolimowie i zaczął pracę w warsztacie rzemieślniczym. W 1950 r. ukończył Liceum Handlowe i zdał egzamin czeladniczy. W 1953 r. ukończył studia dzienne I stopnia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. W 1955 r. ukończył dwuletnie Studium Planowania Przestrzennego przy Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. W 1957 r. uzyskał na SGPiS tytuł magistra ekonomii, a w 1959 r. - tytuł magistra prawa na UW. W 1974 r. otrzymał na SGPiS stopień doktora nauk ekonomicznych. Pracował jako specjalista i naczelnik wydziału w Komitecie ds. Urbanistyki i Architektury Urzędu Rady Ministrów. W latach 1958-1960 był również starszym projektantem w Wojewódzkiej Pracowni Urbanistycznej przy Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie. Był współautorem wielu planów ogólnych zagospodarowania przestrzennego małych miast oraz metodyki ich opracowywania, za co otrzymał nagrodę II stopnia Komitetu Budownictwa, Urbanistyki i Architektury (1961). Był też laureatem nagród i wyróżnień w konkursach urbanistycznych.

W latach 1959-1965 pracował jako adiunkt w Instytucie Urbanistyki i Architektury. Od 1964 r. był naczelnikiem wydziału w Ministerstwie Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych. W 1965 r. pracował w zespole Stanisława Jankowskiego ps. Agaton, opracowującym plan ogólny zagospodarowania przestrzennego miasta Skopje po trzęsieniu ziemi. Wraz z zespołem otrzymał za to nagrodę specjalną Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych. W latach 1974-1977 kierował zespołem opracowującym zagospodarowanie przestrzenne zniszczonego wojną miasta wietnamskiego Hai Phong. Za tę pracę otrzymał nagrodę honorową Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska.

Od 1972 r. pracował jako wicedyrektor departamentu w Ministerstwie Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska. W 1983 r. został dyrektorem Biura Programu Oceny Skutków Działań w Środowisku, a w 1987 r. - doradcą Ministra Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych. Był inicjatorem wprowadzenia w Polsce obowiązku sporządzania ocen oddziaływania inwestycji budowlanych na środowisko. Był rzeczoznawcą Ministerstwa Ochrony Środowiska, a także Towarzystwa Urbanistów Polskich. Od 1961 r. był członkiem Towarzystwa Urbanistów Polskich, którego był wiceprezesem (1967-1969) i sekretarzem (1969-1971). Od 2002 r. był członkiem Związku Powstańców Warszawskich, od 2005 r. - sekretarzem Zarządu Głównego, a od 2015 r. - I wiceprezesem ZPW. Działając w ZPW, był m.in. inicjatorem uchwalenia Ustawy z 10 czerwca 2014 r. o ochronie znaku Polski Walczącej.

W latach 1957-1990 był członkiem Związku Bojowników o Wolność i Demokrację jako opiekun miejsc pamięci narodowej, a od 1990 r. - członkiem Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej. W latach 2008-2009 był członkiem Rady Kombatantów i Osób Represjonowanych Województwa Mazowieckiego, a w latach 2009-2017 - członkiem działającej zamiast niej Mazowieckiej Rady ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych jako wiceprzewodniczący rady. W 2016 r. został powołany do Rady ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych działającej przy Urzędzie ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych.

Był odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Walecznych, Krzyżem Partyzanckim, Warszawskim Krzyżem Powstańczym, Krzyżem Armii Krajowej, złotym medalem "Za zasługi dla obronności kraju", medalem Pro Memoria i medalem Pro Patria. Był autorem ponad 70 artykułów naukowych oraz książek: "Nidzica, Nowe, Sławków: plan małego miasta. Zagadnienia metody opracowywania planu miejscowego" (1963, współautor), "Wykorzystanie informacji z NSP 1970 w pracach miejscowego planowania przestrzennego" (1972) i "Gospodarka terenami miejskimi w Polsce i jej przemiany po II wojnie światowej" (1972) oraz wydawnictw wspomnieniowych: "Zeszyty Pamięci Powstania Warszawskiego. Zeszyt nr 1" (2008, s. 27-47), "Byłem żołnierzem batalionu »Chrobry«" (2009) i "Batalion Armii Krajowej »Chrobry« na Woli i Starówce" (w: "Literacje", 2014).