Warszawiacy, którzy w czasie powstania warszawskiego zostali pozbawieni dachu nad głową, dobytku, a także dostępu do żywności i wody, często po tygodniach spędzonych w piwnicach byli bezlitośnie pędzeni przez ogarniętą powstaniem stolicę, a następnie − wycieńczeni, ranni, spragnieni i głodni – trafiali do obozu przejściowego w Pruszkowie. Po przybyciu na jego teren wysiedleńcy byli zazwyczaj prowadzeni do największej hali numer 5, która pełniła funkcję baraku przejściowego, w którym ludzie oczekiwali na segregację. Wtedy w sposób brutalny rozdzielano rodziny i skazywano na wielomiesięczną tułaczkę bez żadnych wieści na temat bliskich. Na więźniów, wtłoczonych do przeładowanych bydlęcych wagonów lub odkrytych węglarek, czekał niepewny los, do końca nie znali oni celu swojej podróży.

Funkcjonariusze Arbeitsamtu z pomocą niemieckich żandarmów dzielili więźniów na cztery kategorie. Zdolnych do pracy kierowano do obozów pracy przymusowej na terenie Trzeciej Rzeszy. Podejrzanych o udział w powstaniu warszawskim wysyłano do obozów koncentracyjnych. Ranni lub ciężko chorzy mogli mieć nadzieję na zwolnienie z obozu. Pozostałych wywożono do Generalnego Gubernatorstwa.

Powstałe w 2010 r. Muzeum Dulag 121 zajmuje się zbieraniem informacji, popularyzowaniem wiedzy i pielęgnowaniem pamięci o losach wypędzonych w czasie powstania warszawskiego i po jego zakończeniu oraz ofiarności i poświęceniu tych, którzy udzielali im pomocy, a także historią Pruszkowa i okolic. Jako że nie zachowała się niemiecka dokumentacja dotycząca działalności obozu przejściowego Durchgangslager 121 w Pruszkowie, niezastąpionym źródłem wiedzy na temat warunków, jakie w nim panowały, i mechanizmów kierowania nim pozostają spisane lub nagrane relacje byłych więźniów, na których życiu traumatyczne doświadczenia pobytu w obozie odcisnęły trwałe piętno.

− W ramach prowadzonych od początku istnienia muzeum działań dokumentacyjnych gromadzimy wspomnienia pisane oraz nagrywamy wywiady ze świadkami historii i ich rodzinami, a także tworzymy Listę Pamięci – symboliczną listę więźniów obozu oraz osób pomagających – mówi Małgorzata Bojanowska, dyrektor Muzeum Dulag 121.

Tegoroczne obchody Dnia Pamięci Więźniów Obozu Dulag 121 i Niosących Im Pomoc rozpoczną się 24 września o godz. 14 pod pomnikiem Tędy Przeszła Warszawa. Polową Mszę św. odprawią ks. Marian Mikołajczak i ks. Bogdan Przegaliński. O godz. 17 w Centrum Kultury i Sportu w Pruszkowie (ul. Bohaterów Warszawy 4) zaplanowano spektakl muzyczny „Pejzaż polski” w wykonaniu zespołu muzyki klasycznej Les Femmes. W ramach tegorocznych obchodów Instytut Pamięci Narodowej i Muzeum Dulag 121 zapraszają również na promocję książki Marii Zimy-Marjańskiej „Ekspertyza w sprawie obozu przejściowego w Pruszkowie (Durchgangslager 121 Pruszków) i jego statusu”. Spotkanie odbędzie się 3 października o godz. 17 w Centralnym Przystanku Historia przy ul. Marszałkowskiej 21/25 w Warszawie. Wstęp wolny.