2 października, w Dzień Pamięci o Cywilnej Ludności Powstańczej Warszawy nowy oddział Muzeum Warszawy otworzyli: jego inicjatorka Wanda Traczyk-Stawska, prezydent Warszawy Rafał Trzaskowski, Karolina Ziębińska-Lewandowska, dyrektorka Muzeum Warszawy i kierownik placówki Michał Wójcik. Powstała z inicjatywy Wandy Traczyk-Stawskiej przestrzeń ma przywracać pamięć o zamordowanych i poległych w czasie powstania warszawiankach i warszawiakach, być miejscem refleksji o konsekwencjach przemocy, radykalizmów i konfliktów zbrojnych. W dwóch pawilonach oraz na Murze Pamięci upamiętniono dziesiątki tysięcy mieszkanek i mieszkańców stolicy. Od 4 października Izba Pamięci przy Cmentarzu Powstańców Warszawy będzie otwarta dla publiczności.

Na Cmentarzu Powstańców Warszawy na Woli pogrzebano ponad 104 tys. osób, z czego zaledwie 8-10 tysięcy stanowią żołnierze. Ponad 90 tysięcy ofiar to osoby cywilne, najczęściej chowane w bezimiennych, zbiorowych mogiłach. Dzięki staraniom Wandy Traczyk-Stawskiej i Społecznego Komitetu ds. Cmentarza Powstańców Warszawy przy Cmentarzu powstała Izba Pamięci. To przestrzeń wystawiennicza i edukacyjna, której celem jest opowiedzenie historii tych, którzy zginęli w czasie egzekucji i walk. Nazwiska dziesiątek tysięcy ofiar Powstania Warszawskiego zostały uwiecznione na Murze Pamięci i będą sukcesywnie uzupełniane.

- To miejsce ma służyć temu, żeby się wsłuchać w głos takich ludzi jak pani Wanda i wyciągać wnioski z tego, co oni do nas mówią. Bo prawdziwy patriotyzm polega też na tym, że próbuje się wsłuchać w głos bohaterów. Tak, musimy pamiętać, tak, musimy rozliczać, ale musimy patrzeć w przyszłość, bo to jest dzisiaj najważniejsze – mówił prezydent m.st. Warszawy Rafał Trzaskowski na inauguracji Izby Pamięci.

Upamiętnienie ofiar Powstania Warszawskiego to zwieńczenie dziesiątek lat starań Wandy Traczyk-Stawskiej – weteranki powstania.

–Tu leży ponad 104 tysiące osób. Ich głosem ma być ten cmentarz i ta Izba Pamięci. Ona ma wołać na cały świat: Nigdy więcej wojny! – mówiła inicjatorka budowy Izby podczas uroczystości – Spójrzcie, jaki piękny jest świat! On zginie przez wojny. Dlatego wołam do opinii publicznej na całym świecie: zróbcie wszystko, żeby nie było III wojny światowej. Pomóżcie Ukrainie!

Zwiedzający poza Murem Pamięci mogą zobaczyć dwie wystawy: stałą w Sali Historii, która przedstawia losy Cmentarza Powstańców Warszawy od 1945 roku do naszych czasów oraz czasową w Sali Świadectw, na której prezentowana jest mapa lewobrzeżnej Warszawy z lotu ptaka, ukazująca skalę zniszczenia miasta. Mapa jest podstawą instalacji, na której zaznaczone zostały poświadczone w źródłach historycznych miejsca egzekucji i tymczasowych grobów ludności cywilnej i Powstańców. Ten symboliczny gest jest formą ich upamiętnienia, unaocznia skalę ludzkiej tragedii. W przyszłości w Sali Świadectw znajdzie się multimedialna instalacja autorstwa Krzysztofa Wodiczki oparta na wielogodzinnych rozmowach z osobami, które przeżyły Powstanie Warszawskie.

- Rolą tego miejsca i rolą naszego Muzeum Warszawy, jest wołanie nie tylko o pokój, ale również o myślenie, o odpowiedzialne postawy, o solidarność, o tolerancje i dialog. Nie byłoby II wojny światowej, gdyby nie źle rozumiany interes narodowy. Nie byłoby 150 tysięcy ofiar Powstania Warszawskiego, gdyby nie brak tolerancji dla inności, gdyby nie brak poszanowania dla różnorodności. Nie trzeba by budować takich pomników, gdybyśmy zawsze i wszędzie pamiętali, czym jest człowieczeństwo i gdybyśmy zawsze zachowywali trzeźwość osądu – powiedziała Karolina Ziębińska-Lewandowska, dyrektorka Muzeum Warszawy.

Miejsce poświęcone ofiarom Powstania Warszawskiego składa się z dwóch pawilonów i Muru Pamięci, na którym znajduje się 93 240 mosiężnych tabliczek z nazwiskami 62 tysięcy zidentyfikowanych osób. Na pozostałych sukcesywnie dopisywane będą nazwiska poległych. Lista nazwisk umieszczonych na Murze Pamięci będzie niebawem dostępna też na stronie internetowej Muzeum Warszawy. Zarówno Mur Pamięci, jak i internetowy rejestr będą uzupełniane wraz z postępującymi badaniami, co roku podczas uroczystości 2 października – Dnia Pamięci o Cywilnej Ludności Powstańczej Warszawy. Proces identyfikacji ofiar i uzupełniania brakujących nazwisk na Murze Pamięci może wesprzeć każdy. Więcej informacji na stronie: www.izbapamieci.muzeumwarszawy.pl.

Otwarciu Izby Pamięci towarzyszy publikacja "Zielone ścieżki wokół Izby Pamięci na Woli". To przewodnik po okolicach nowego oddziału Muzeum Warszawy, który wraz z dołączoną do książki mapą przybliża czytelnikom historię cmentarza na Woli oraz jego okolic.

Izba Pamięci przy Cmentarzu Powstańców Warszawy powstała z inicjatywy Społecznego Komitetu ds. Cmentarza Powstańców Warszawy, którego przewodniczącą jest Wanda Traczyk-Stawska. Decyzją Rady Miasta St. Warszawy Izba Pamięci przy Cmentarzu Powstańców Warszawy formalnie stała się oddziałem Muzeum Warszawy.