Archidiecezja warszawska jest najludniejsza spośród wszystkich w Polsce. Z blisko dwoma milionami mieszkańców ma tyle, co białostocka, elbląska, ełcka i łowicka razem wzięte. A przecież połowa Warszawy i okolic to jeszcze diecezja warszawsko-praska z blisko 1,35 miliona wiernych, czyli tyle, co razem łomżyńska i siedlecka. Obie warszawskie diecezje charakteryzuje też stosunkowo młody wiek. Obie powiększyły liczbę ludności w ciągu dekady o kilkanaście procent i to nie licząc ostatniej migracji z Ukrainy.

9 października 2022 r. proboszczowie znowu policzyli wiernych – tych obecnych w kościele (dominicantes), i tych którzy przystąpili do Komunii św. (communicantes). Liczenie objęło wszystkich obecnych na Mszy św. od 7. roku życia wzwyż, przy czym osobno mężczyzn (w tym chłopców w wieku szkolnym) oraz kobiety (w tym dziewczynki w wieku szkolnym).

Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC zbiera dane, aby pokazywać sytuację pastoralną Kościoła. Badania społeczne pozwalają duszpasterzom nazywać po imieniu zmiany, jakie zachodzą w społeczeństwie. ISKK prowadzi badania socjologiczno-statystyczne na temat religijności w Polsce od roku 1972. Przed Bożym Narodzeniem przedstawił wyniki za 2022 r. Jaki obraz obu warszawskich diecezji z niego wynika?

Wnioski są dwa – epidemia ograniczyła skalę praktyk religijnych, a w podejściu młodzieży do Kościoła następuje rewolucja. Niestety też na niekorzyść.

Według danych ISKK na lekcje religii uczęszcza w archidiecezji już mniej niż 60 proc. To najniższy odsetek w całym kraju. Niewiele lepiej jest po prawej stronie Wisły – tu w katechezie uczestniczy 2/3 dzieci. Daleko nam do „prymusów” – diecezji tarnowskiej (96,3 proc.) czy przemyskiej (96,5 proc.). Jeśli uwzględnimy, że w przedszkolach i podstawówkach na religię chodzi w Polsce średnio 85 proc. dzieci, w liceach i technikach jest to już zaledwie 60–65 proc. W Warszawie w szkołach ponadpodstawowych większość uczniów omija lekcje religii. Trzeba jeszcze pamiętać, że to dane za ubiegły rok szkolny. W tym – dane są jeszcze trudniejsze dla odpowiedzialnych za katechezę.

Parafie warszawskich diecezji są jednak jednymi z liderów informatyzacji. W 2022 r. ponad 80 proc. z nich posiadało stronę internetową. Pod tym względem lepsze były tylko diecezje bielsko-żywiecka oraz katowicka.

Podczas konferencji 19 grudnia w siedzibie Konferencji Episkopatu Polski dyrektor ISKK dr hab. Marcin Jewdokimow przekonywał, że w prezentowanych liczbach dostrzegalne jest długie wychodzenie z pandemii.

Jeszcze w 1992 r. diecezja warszawska mogła się pochwalić 34,4 proc. uczęszczających w niedzielę do kościoła, a warszawsko-praska aż 37,5 proc. 10 lat później było to odpowiednio 33,7 proc. oraz 37,1 proc. W tym czasie procent przystępujących do Komunii św. wzrósł dla poszczególnych warszawskich diecezji z 13,2 oraz 11,6 proc. do 14,2 oraz 13,9 proc. Dekadę temu na Mszę św. niedzielną uczęszczało już 30,4 proc. w archidiecezji oraz 31,4 proc. w diecezji warszawsko-praskiej. Do Komunii św. przystępowało 14,6 proc. w obu diecezjach. Dane za 2022 rok muszą jednak budzić zdumienie. Badanie wiernych zostało przeprowadzone po raz pierwszy od czasu, gdy w kościołach zniesiono obostrzenia związane z pandemią covid-19. Według nich procent dominicantes w archidiecezji warszawskiej wyniósł w 2022 r. jedynie 20,6 proc., a w warszawsko-praskiej – 24,9 proc. Procent communicantes to odpowiednio 10,8 proc. i 12,9 proc.

Oznacza to, że zaledwie w ciągu dekady liczba chodzących do Kościoła zmniejszyła się w przypadku diecezji po lewej stronie Wisły o jedną trzecią. Jedynie trochę lepiej wygląda to w diecezji warszawsko-praskiej.

Rocznik statystyczny za 2022 rok podaje, że w skali ogólnopolskiej wskaźnik osób uczestniczących w niedzielnej Mszy św. wyniósł 29,5 proc., zaś communicantes – 13,9 proc. W stosunku do 2021 roku oznacza to wzrost wskaźnika dominicantes o 1,2 proc. zaś liczby przystępujących do Komunii św. – o 1 proc.

– Polacy nie wrócili do kościołów w takiej liczbie, jak przed pandemią, aczkolwiek dostrzegalne jest pewne odbicie – komentuje prof. Krzysztof Koseła, kierownik Katedry Metodologii i Teorii Socjologicznej w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, podkreślając że „epidemia była uderzeniem w rutynowe praktyki”.