"Bez historii Żydów, historia Polski jest ułomna"

- Będzie to najlepsze muzeum historii Żydów w Europie - powiedział Stola podczas uroczystości wręczenia nominacji dyrektorskiej, która odbyła się w środę w siedzibie muzeum w Warszawie. Stola, który obejmie stanowisko dyrektora 1 marca, zaznaczył też, że kierowana przez niego placówka będzie, przynajmniej przez najbliższe kilka lat, najlepszym muzeum historii Polski.

- To muzeum sięga bardzo daleko w przeszłość, de facto do początków państwa polskiego, a tak się złożyło, że historia polskich Żydów i historia Polski jako aktora na scenie europejskiej ma mniej więcej tyle samo lat - powiedział Stola, podkreślając przy tym silne, nierozerwalne związki Polaków i Żydów.

- Bez historii Żydów historia Polski jest ułomna, kulawa, nie można jej zrozumieć, a bez historii Polski nie można zrozumieć historii Żydów. Ta instytucja ma przypomnieć tym wszystkim, którzy może nie mieli okazji, żeby o tym pomyśleć albo tego nie spostrzegli, jak bardzo te historie są połączone, i że one są nierozdzielne. A to, że czasami one są kontrowersyjne, że my się spieramy to bardzo dobrze (...) Jeżeli historia budzi spory to znaczy, że jest żywa. Najgorzej jest z historią martwą, która nikogo nie obchodzi - dodał nowy dyrektor.

Minister kultury Bogdan Zdrojewski, który wręczył prof. Stole nominację, podkreślił, że nowe muzeum będzie budowało siłę i pozycję państwa polskiego na arenie międzynarodowej. - To muzeum było nam bardzo potrzebne (...). To jest jedna z najważniejszych instytucji i najważniejszych zobowiązań - powiedział Zdrojewski, podkreślając też, że muzeum będzie jednym z najważniejszych adresów na mapie kultury w Europie.

Oficjalne otwarcie muzeum zaplanowano na 28 października, gdy goście muzeum będą mogli obejrzeć powstającą obecnie wystawę główną. Będzie to osiem galerii, w których każdy ze zwiedzających będzie mógł zapoznać się z 1000-letnią historią Żydów na ziemiach polskich. Mimo że muzeum zaplanowano otworzyć jesienią br. jest ono dostępne dla zwiedzających już od kwietnia 2013 r. Odbywają się w nim wystawy czasowe, pokazy filmów, koncerty, debaty i seminaria, warsztaty i spacery edukacyjne. Do końca stycznia 2014 r. muzeum odwiedziło ponad 200 tys. gości.

Na początku lutego przedstawiono pierwsze trzy galerie wystawy głównej - "Pierwsze spotkania" (okres od X do XV w.), "Paradisus Iudaeorum" (XVI-XVII w.), "Miasteczko" (XVII-XVIII w.). Po raz pierwszy ekspozycja została pokazana tam, gdzie trwa jej montaż - w podziemnej kondygnacji. Do tej pory wystawa była pokazywana jedynie na wizualizacjach. Instalacja wszystkich ośmiu galerii muzeum ma zakończyć się w czerwcu.

W uroczystości wręczenia nominacji wzięła udział prezydent Warszawy Hanna Gronkiewicz-Waltz, która w rozmowie z dziennikarzami podkreśliła, że Muzeum Historii Żydów Polskich będzie miało bardzo ważny wpływ na to, jak Polska będzie postrzegana za granicą. Obecni byli także m.in. dotychczasowy p.o. dyrektora muzeum Andrzej Cudak, przewodniczący rady muzeum Marian Turski, przewodniczący Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce Piotr Wiślicki.

Prof. Dariusz Stola jest historykiem, profesorem w Instytucie Studiów Politycznych PAN i w Collegium Civitas, członkiem zespołu Ośrodka Badań nad Migracjami UW. Zajmuje się historią PRL, historią migracji międzynarodowych oraz stosunków polsko-żydowskich. Opublikował ponad 100 artykułów naukowych i dziewięć książek: "Nadzieja i zagłada" (1995); "Kampania antysyjonistyczna w Polsce 1967-1968" (2000), "Patterns of Migration in Central Europe" (2001, z C. Wallace), "PRL: trwanie i zmiana" (2003, z M. Zarembą), "PZPR jako machina władzy" (2012, z K. Persakiem) oraz trzy podręczniki dla szkół średnich. Jego książka "Kraj bez wyjścia? Migracje z Polski 1949-1989" zdobyła w 2011 r. nagrodę historyczną tygodnika "Polityka".

Pierwszym dyrektorem Muzeum Historii Żydów Polskich był Jerzy Halbersztadt, drugim Agnieszka Rudzińska. Od sierpnia 2012 roku p.o. dyrektora jest Andrzej Cudak, którego zadaniem było doprowadzenie do zakończenia budowy muzeum. Zadanie to zostało wykonane w kwietniu 2013 r.

Muzeum Historii Żydów Polskich ma być nowoczesnym, multimedialnym centrum edukacji i kultury. Zwiedzający będą mogli poznać dzieje narodu żydowskiego oraz jego kulturę tworzoną na ziemiach polskich przez blisko tysiąc lat. Placówka powstaje naprzeciwko Pomnika Bohaterów Getta. Autorem projektu siedziby MHŻP jest fiński architekt Rainer Mahlamaki. Placówka ma ponad 12 tys. mkw., z czego prawie 5 tys. zajmą wystawa główna (4,2 tys.) i ekspozycje czasowe.

Muzeum jest pierwszą w Polsce publiczno-prywatną instytucją kultury, stworzoną wspólnie przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, miasto Warszawę i Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny w Polsce. Strona publiczna pokryła koszty budowy i wyposażenia muzeum. Stowarzyszenie odpowiada za sfinansowanie wystawy głównej. Stowarzyszenie przygotowało również projekt i nadzoruje proces produkcji wystawy.