Miejsca pamięci o zrywie w niemal każdej dzielnicy

Wola

• Cmentarz Powstańców Warszawy

Miejsce pochówku największej liczby mieszkańców stolicy poległych i zamordowanych w czasie zrywu. Spoczywają tam szczątki 104 tys. osób, z czego 80 proc. stanowią prochy cywilów.

• Pałacyk Michla - Wolska 40

3 sierpnia grupa żołnierzy "Parasola" dowodzona przez Janusza Brochwicz-Lewińskiego "Gryfa" zajęła kamienicę Karola Michlera i zabudowania mieszczące się w głębi posesji przy ul. Wolskiej 40 w celu przygotowania zasadzki na Niemców. O ile 5 sierpnia rano wróg zbliżając się do posesji podczas przeprawy przez Wolską, poniósł duże straty, o tyle kolejne szturmy zmusiły "Gryfa" i jego żołnierzy do wycofania się.

• Miejsce pamięci - ul. Górczewska 32

Upamiętnia największą egzekucję na Woli. W dniach 5-12 sierpnia Niemcy wymordowali ok. 12 tys. mężczyzn, kobiet i dzieci z dzielnicy Wola. Wśród ofiar byli pacjenci, lekarze, studenci medycyny i pracownicy Szpitala Wolskiego przy ul. Płockiej 26. Ciała ofiar zostały spalone w miejscu egzekucji. Ich popioły przeniesiono 6 sierpnia 1946 r. do kurhanu pod pomnikiem Polegli-Niepokonani na Cmentarzu Powstańców Warszawy.

• Pomnik Ofiar Rzezi Woli (przy rozwidleniu al. Solidarności i ul. Leszno)

Upamiętnia 50 tys. mieszkańców Woli zamordowanych przez Niemców. Rzeź mieszkańców tej dzielnicy trwała od 5 do 7 sierpnia 1944 r. Ludność była rozstrzeliwana, a ciała zabitych palono.

• Skwer "Sierpnia 1944" - zbieg ul. Wolskiej i Płockiej

3 sierpnia oddział pod dowództwem SS Gruppenfhrera Heinza Reinefartha dokonał masakry ok. 100 osób w rejonie domów przy ul. Płockiej 23-27. Kolejnych 50 osób zamordowano w domu przy ul. Wolskiej 60. W tej okolicy odbyła się egzekucja personelu medycznego i chorych ze Szpitala Wolskiego.

• Fabryka Franaszka - ul. Wolska 43/45

Ok. 6 tys. mieszkańców Woli, którzy schronili się w rozległych zabudowaniach fabryki Józefa Franaszka - Towarzystwa Akcyjnego Obić Papierowych i Papierów Kolorowych - zostało zamordowanych w jej murach.

• Miejsce pamięci przy kościele redemptorystów pw. św. Klemensa - ul. Karolkowa 49

Upamiętnia rozstrzelanych przez Niemców 6 sierpnia księży redemptorystów oraz harcerzy "Szarych Szeregów" hufców-rojów "Giewont" i "Giermkowie Wolności".

• Skwer Zgrupowania Armii Krajowej "Chrobry II" (ul. Chmielna 132/134)

Zgrupowanie powstało w pierwszych dniach sierpnia 1944 r. na pograniczu Śródmieścia Północnego i Woli z połączenia oddziałów, grup i pojedynczych żołnierzy różnych podziemnych organizacji wojskowych. Jednostka rozrastała się, by z czasem stać się jednym z największych oddziałów powstańczych. Jego szeregi licznie zasilili również ochotnicy, głównie mieszkańcy dzielnicy.

• Miejsce śmierci Wojtusia Zalewskiego - ul. Pereca 9

1 sierpnia jedenastoletni Wojtuś Zalewski zgłosił się na ochotnika do oddziału powstańczego, przybrał pseudonim Orzeł Biały. Był łącznikiem dowódcy plutonu sierżanta Jana Kretera "Grzesia". Dwadzieścia jeden dni później chłopca zastrzelił niemiecki snajper. Moment jego śmierci, a następnie ten, gdy koledzy z oddziału pod ostrzałem wyciągają jego ciało, został uwieczniony przez filmowców Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK.

Żoliborz

• Pomnik Gloria Victis - Cmentarz Wojskowy na Powązkach Upamiętnia żołnierzy Armii Krajowej poległych w czasie zrywu.

Wokół pomnika znajdują się powstańcze groby. Gloria Victis jest uznawane za jedno z dwóch najważniejszych miejsc pamięci.

• Kamień "Żołnierzom Żywiciela" - park Żołnierzy "Żywiciela" przy ul. ks. Popiełuszki

Żołnierze "Żywiciela" podlegali płk. Mieczysławowi Niedzielskiemu ps. Żywiciel w XXII, a potem II Obwodzie Armii Krajowej i 8. Dywizji Piechoty AK im. Romualda Traugutta. Walki "Żywiciela" trwały do kapitulacji Żoliborza 30 września.

• Symboliczne upamiętnienie pierwszych strzałów Powstania - ul. Krasińskiego między ul. Kochowskiego a ul. Suzina

1 sierpnia ok. godz. 13.30 na ul. Krasińskiego żołnierze AK, którzy przenosili broń na miejsce koncentracji jednego z oddziałów, natknęli się na patrol niemiecki. Rozpoczęła się strzelanina. Niemcy ściągnęli posiłki ze Śródmieścia, a do walk przyłączyły się kolejne powstańcze oddziały.

• Pomnik poległych w walkach o Dworzec Gdański - zbieg ul. Mickiewicza i gen. Zajączka

Walki o strategicznie położony dworzec rozpoczęły się w nocy z 20 na 21 sierpnia. Stanowiły jedną z największych i najbardziej krwawych bitew powstańczej Warszawy. Celem starć o Dworzec Gdański było utworzenie korytarza łączącego Żoliborz ze Starówką.