Na Cmentarzu Powstańców Warszawy na Woli pogrzebano ponad 104 tys. osób, z czego żołnierze stanowią zaledwie 8–10 tys. Ponad 90 tysięcy ofiar to osoby cywilne, najczęściej chowane w bezimiennych, zbiorowych mogiłach.

Dzięki staraniom Wandy Traczyk-Stawskiej i Społecznego Komitetu ds. Cmentarza Powstańców Warszawy przy cmentarzu powstała Izba Pamięci. – Tu leży ponad 104 tys. osób. Ich głosem ma być ten cmentarz i ta Izba Pamięci. Ona ma wołać na cały świat: Nigdy więcej wojny! – mówiła inicjatorka budowy Izby podczas uroczystości 2 października, w Dniu Pamięci o Cywilnej Ludności Powstańczej Warszawy. Nowy oddział Muzeum Warszawy ma przywracać pamięć o zamordowanych i poległych w czasie powstania, być miejscem refleksji o konsekwencjach przemocy, radykalizmów i konfliktów zbrojnych. W dwóch pawilonach oraz na Murze Pamięci upamiętniono dziesiątki tysięcy mieszkanek i mieszkańców stolicy. – Prawda o powstaniu to jest szloch matki, która nie ma już pokarmu dla dziecka. Prawda to rozterka, jak pochować żonę, której urwało głowę i nie można jej znaleźć. Prawda to bezsilność, gdy sąsiad w przepełnionej piwnicy oszalał, wybiegł na górę, pod kule, a ty nie wiesz, co robić. Biec za nim czy nie? Zostawić swoich bliskich i ruszyć na ratunek czy skulić się w sobie i trwać? To jest prawda – mówi Wanda Traczyk-Stawska. Miejsce poświęcone ofiarom Powstania Warszawskiego składa się z dwóch pawilonów i Muru Pamięci, na którym znajduje się 93 240 mosiężnych tabliczek z nazwiskami 62 tysięcy zidentyfikowanych osób. Na pozostałych sukcesywnie dopisywane będą nazwiska poległych. Lista nazwisk umieszczonych na Murze Pamięci będzie niebawem dostępna też na stronie internetowej Muzeum Warszawy. Zarówno Mur Pamięci, jak i internetowy rejestr będą uzupełniane wraz z postępującymi badaniami, co roku podczas uroczystości 2 października – Dnia Pamięci o Cywilnej Ludności Powstańczej Warszawy. Proces identyfikacji ofiar i uzupełniania brakujących nazwisk na Murze Pamięci może wesprzeć każdy. Zwiedzający poza Murem Pamięci mogą zobaczyć dwie wystawy: stałą w Sali Historii, która przedstawia losy Cmentarza Powstańców Warszawy od 1945 roku do dziś, oraz czasową w Sali Świadectw, na której prezentowana jest mapa lewobrzeżnej Warszawy z lotu ptaka, ukazująca skalę zniszczenia miasta. Mapa jest podstawą instalacji, na której zaznaczone zostały poświadczone w źródłach historycznych miejsca egzekucji i tymczasowych grobów ludności cywilnej i powstańców. Ten symboliczny gest jest formą ich upamiętnienia, unaocznia skalę ludzkiej tragedii. W Sali Historii prezentowana jest też rzeźba Gustawa Zemły „Leżący”, z cyklu „Postacie leżące”. Odlew w brązie powstał w 1967 roku i jest szkicem do pomnika Polegli Niepokonani 1939–1945, wystawionego w 1973 roku na Cmentarzu Powstańców Warszawy. W przyszłości w Sali Świadectw znajdzie się multimedialna instalacja autorstwa Krzysztofa Wodiczki oparta na wielogodzinnych rozmowach z osobami, które przeżyły Powstanie Warszawskie. Są to zarówno cywile, żołnierze, jak i młodsze pokolenia, które do dziś noszą piętno tamtych wydarzeń. Na instalację złoży się osiem projekcji z dźwiękiem. Zarejestrowanym relacjom świadków towarzyszyć będzie obraz płomienia świecy. Dźwięk uruchamiać się będzie w poszczególnych miejscach w sali – zawsze słyszalna będzie tylko jedna relacja. W miejscu, z którego w danym momencie popłynie dźwięk widoczny płomień świecy będzie migotał, jak gdyby poruszany był powietrzem wydychanym przez mówiącą osobę. – Mam nadzieję, że Izba Pamięci stanie się dla warszawiaków drogowskazem emocjonalnym przypominającym, że budowanie wymaga trudu, niszczenie zaś jest łatwe jak pstryknięcie palcami. Zło nie pojawia się znikąd, jest tuż obok – mówi Michał Wójcik, kierownik Izby Pamięci przy Cmentarzu Powstańców Warszawy. Otwarciu Izby Pamięci towarzyszy publikacja „Zielone ścieżki wokół Izby Pamięci na Woli”. To przewodnik po okolicach nowego oddziału Muzeum Warszawy, który wraz z dołączoną do książki mapą przybliża czytelnikom historię cmentarza na Woli oraz jego okolic.