Nowy numer 13/2024 Archiwum

Śladem Konstytucji 3 Maja

Co łączy Zamek Królewski w Warszawie, bazylikę archikatedralną św. Jana Chrzciciela i Świątynię Opatrzności Bożej? Ustawa z 1791 r.

Konstytucję 3 Maja uchwalono na pierwszym piętrze Zamku Królewskiego, w sali senatorskiej, podczas toczących się tam burzliwych obrad Sejmu Czteroletniego w 1791 r. Do dzisiaj w sali można oglądać oryginalny królewski fotel oraz fragmenty dekoracji zaplecka i baldachimu tronowego. Układ foteli i krzeseł dla senatorów i ministrów odtworzono ściśle według obowiązującego ceremoniału obrad sejmu polskiego. 

Ustawa Rządowa z 3 maja 1791 r. stanowiła zwieńczenie reform Rzeczpospolitej podjętych w czasie Sejmu Czteroletniego (1788-1792). W miejsce wolnej elekcji wprowadzała w Polsce ustrój dziedzicznej monarchii konstytucyjnej. Religii katolickiej przyznawała pozycję uprzywilejowaną, zapewniając tolerancję dla innych wyznań. Przyjęła trójpodział władzy na: prawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Zachowywała też stanową strukturę społeczeństwa, otwierając jednocześnie perspektywy dalszych przekształceń ustroju. 

Jej dwa dwa równorzędne oryginalne rękopisy, pochodzące z Archiwum Publicznego Potockich, przechowywane są w szczególnych warunkach, w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie. W kwietniu 2015 r. Konstytucja 3 Maja otrzymała prestiżowy Znak Dziedzictwa Europejskiego (European Heritage Label), jako jeden z dwudziestu wówczas obiektów w Europie. Ponadto, w 2014 roku historyczny dokument został wpisany na listę krajową programu UNESCO „Pamięć Świata”.

Uchwalenie Konstytucji według Jana Matejki   Uchwalenie Konstytucji według Jana Matejki
Jakub Szymczuk
Zaraz po tym, jak jednogłośnie uchwalono pierwszą w Europie i drugą na świecie (po konstytucji amerykańskiej z z 1787 r.) ustawę zasadniczą, posłowie i senatorowie przeszli z Zamku Królewskiego do pobliskiej katedry św. Jana Chrzciciela. Na pl. Zamkowym wiwatowały tłumy mieszczan, bo to właśnie im ustawa nadawała wiele praw. Przed ołtarzem w archikatedrze zaprzysiężono ustawę rządową i odmówiono dziękczynne modlitwy.

Dwa dni po uchwaleniu Konstytucji, Sejm Czteroletni podjął decyzję o wzniesieniu w Warszawie świątyni jako wotum za nowe prawodawstwo. Jako miejsce budowy wskazano teren dzisiejszego Ogrodu Botanicznego. Król Stanisław August Poniatowski zatwierdził projekt ówczesnego architekta Jana Kubickiego. Kamień węgielny uroczyście wmurowano 3 maja 1792 r., ale wkrótce  budowę przerwała wojna i rozbiory Polski. W Ogrodzie Botanicznym UW zachowały się pozostałości po fundamentach tej budowli.

Do idei wypełnienia ślubów powrócono po odzyskaniu niepodległości, w 1921 r. Rozpisano nawet konkurs na projekt architektoniczny i ogłoszono zwycięzcą Bohdana Pniewskiego. Prace budowlane na Polu Mokotowskim rozpoczęły się latem 1939 r. Wkrótce wybuchła wojna. Po niej nastały czasy komunizmu i wszelkie próby wznesienia w stolicy dziękczynnej świątyni, zostały skutecznie blokowane.

Świątynia Opatrzności Bożej w Wilanowie jest narodowym wotum   Świątynia Opatrzności Bożej w Wilanowie jest narodowym wotum
Jakub Szymczuk

 W 1989 r. Prymas Polski kard. Józef Glemp rozpoczął starania o wypełnienie dawnych ślubów. W 1998 r. ideę budowy Świątyni Opatrzności poparł Sejm i Senat. 2 maja 2002 r. z udziałem całego Episkopatu, władz państwowych i kilku tysięcy wiernych wmurowano kamień węgielny pod jej budowę na Polach Wilanowskich. Budowlę, według projektu Wojciecha i Lecha Szymborskich, otwarto 11 listopada 2016 r.

« 1 »
oceń artykuł Pobieranie..

Zapisane na później

Pobieranie listy