80. rocznica zbrodni wawerskiej

Nigdy więcej wojny! - pod takim hasłem w Wawrze odbyły się uroczyste obchody upamiętniające 80. rocznicę zbrodni wawerskiej. W nocy z 26 na 27 grudnia 1939 r. Niemcy dokonali egzekucji 107 cywilnych Wawra i Anina. Była ona odwetem za śmierć dwóch niemieckich podoficerów. W czasie obławy przeprowadzonej na terenie Wawra i Anina Niemcy wyprowadzili z domów około 120 mężczyzn w wieku od 16 do 70 lat. Ich egzekucja odbyła się przy świetle reflektorów samochodowych, na niezabudowanym placu pomiędzy ulicami Błękitną a Spiżową (obecnie ul. 27 grudnia), a terenie obecnej dzielnicy Wawer. Mężczyźni zostali rozstrzelani przy użyciu karabinów maszynowych. W czasie przeprowadzania na miejsce kaźni, jednemu z mężczyzn udało się zbiec. Samą egzekucję, mimo odniesionych ran, przeżyło 7 osób.

Ciała zamordowanych początkowo pochowano na prowizorycznym cmentarzu w ogólnych grobach. Po ekshumacji przeprowadzonej w czerwcu 1940 r. 76 zwłok pochowano na nowym cmentarzu na Glinkach w Wawrze, część przewieziono do Warszawy do grobów rodzinnych, a zwłoki 11 Żydów do Warszawy zabrało Towarzystwo "Wieczność".

Zbrodnia ta uznawana jest za pierwszą masową egzekucję ludności cywilnej na terenie okupowanej Polski w czasie II wojny światowej. W reakcji na zbrodnię wawerską polskie podziemie utworzyło konspiracyjną młodzieżową Organizację Małego sabotażu "Wawer", związaną z organizacją harcerską Szare Szeregi, która liczyła 500 członków i wykonała w latach 1940-1945 około 170 akcji przeciwko okupacyjnym siłom niemieckim. Jej komendantem głównym został Aleksander Kamiński.

Wydarzenia rocznicowe odbyły się w kościele Matki Bożej Królowej Polski przy ul. Rzeźbiarskiej 46, gdzie odsłonięta została pamiątkowa tablica upamiętniająca zamordowanych. W historycznym budynku Murowanki, pierwszej szkoły w Wawrze, przy ul. Płowieckiej 77 Fundacja na rzecz Wielkich Historii we współpracy z Muzeum Niepodległości oraz Urzędem Dzielnicy Wawer przygotowała wystawę "WAWER 27.XII.39", która upamiętnia bolesne wydarzenia.

Na wystawie zaprezentowany został obraz, pochodzący ze zbiorów Muzeum Niepodległości, nawiązujący do zbrodni wawerskiej. Autorem dzieła jest malarz Wacław Piotrowski (1887-1967), związany z przedwojennym Aninem. Zbrodnia wawerska była po raz ostatni prezentowana publicznie ponad 40 lat temu. Obraz pochodzi ze zbiorów Muzeum Niepodległości.

Ekspozycji towarzyszy prezentacja nagrań relacji świadków wydarzeń, prezentowanych po raz pierwszy w historii. Wyjątkowym dokumentem jest niepublikowany fragment dziennika Wacława Piotrowskiego, wiersz spisany w charakterze testamentu, który zapowiada pomszczenie rozstrzelania 107 mieszkańców Wawra przez namalowanie "Zbrodni Wawerskiej".

Wystawa jest czynna do 7 lutego 2020 r., od poniedziałku do piątku w godz. 8-16, a także w soboty (11, 25 stycznia, 1 lutego) oraz niedziele (12, 26 stycznia, 2 lutego) w godz. 10-18.