Na terenie dawnego więzienia przy ul. Rakowieckiej, a obecnie Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL, dobiega końca kolejny etap prac archeologiczno-ekshumacyjnych pod kierunkiem prof. Szwagrzyka. Na odsłoniętej i oczyszczonej ziemi dawnego spacerniaka gdzieniegdzie widać ciemniejsze place, kształtem przypominające jamy grobowe.

– To dla nas potencjalne obszary, które chcemy przebadać w poszukiwaniu ofiar zbrodni zarówno niemieckich, jak i komunistycznych. W sumie jest ich ponad 20 – mówi prof. Szwagrzyk. Po przebadaniu 8 jam, w 2 z nich archeolodzy odkryli ludzkie szczątki. – To zachowane w całości szkielety dwóch mężczyzn. Jeden, ok. 50-letni mężczyzna został pochowany z rękoma nienaturalnie znajdującymi się nad głową, z drutem zawiązanym wokół bioder. Znaleźliśmy przy nim fragment munduru, przy drugiej osobie – guzik z orzełkiem – mówi. – Możliwe, że to nie koniec odkryć na tym terenie. Szczątki zostaną poddane badaniom genetycznym, by ustalić tożsamość. Badacze są przekonani, że to ofiary komunizmu.

– W czaszce znajduje się ślad po strzale. To metoda typowa dla komunistów. Podobne szczątki ze śladami po kulach znajdowaliśmy m.in. na Łączce, gdzie trafiały osoby stracone w więzieniu przy ul. Rakowieckiej – mówi. Trwające do 3 lipca prace na warszawskim Mokotowie to przedostatni etap działań Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN zmierzających do odnalezienia wszystkich szczątków ofiar zbrodni zarówno niemieckich, m.in. z okresu Powstania Warszawskiego, jak i komunistycznych, pochowanych na terenie dawnego więzienia. – Wciąż są tam miejsca, gdzie znajdują się szczątki ofiar totalitaryzmów. Za wszelką cenę trzeba doprowadzić do całościowego przebadania obszaru więzienia, dopiero wówczas będziemy pewni, że nie depczemy po ludzkich szczątkach – mówi prof. Szwagrzyk.

Badacz z IPN zapowiada, że jeszcze pod koniec tego roku lub wiosną przyszłego ruszy ostatni etap archeologiczno-ekshumacyjnych prac. Tym razem przebadany zostanie teren obok Pawilonu „N” oraz obszar wzdłuż ul. Rakowieckiej. Pierwsze prace archeologiczno-ekshumacyjne Instytutu przy ul. Rakowieckiej odbyły się w lipcu 2016 roku. Do tej pory przebadano m.in. teren dawnego szpitala więziennego oraz obszar przylegający do byłego pawilonu śledczego MBP, tzw. Pałacu Cudów, w którym funkcjonariusze UB dokonywali brutalnych przesłuchań. Badacze znaleźli m.in. kilkanaście jam grobowych z ludzkimi szczątkami. Wszystkie poddawane są oględzinom, a następnie badaniom genetycznym. – Mamy pewne przypuszczenia, ale dopiero te badania ostatecznie dadzą nam odpowiedź, kogo odnaleźliśmy. Liczę na to, że będziemy mogli ogłosić tożsamość odnalezionych osób jeszcze w tym roku – mówi badacz.

Prace Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN na terenie dawnego więzienia na Mokotowie mogą przyczynić się do odnalezienia szczątków rtm. Witolda Pileckiego, oficera ZWZ-AK, dobrowolnego więźnia Auschwitz i autora raportów o Holokauście, także powstańca warszawskiego. Ponad 72 lata temu – 25 maja 1948 r. – z wyroku komunistycznych władz zastrzelono go w więzieniu przy ul. Rakowieckiej, a miejsce jego pochówku nigdy nie zostało ujawnione. Wśród bohaterów polskiej historii, których na terenie więzienia mokotowskiego zamordowała komunistyczna bezpieka, poza rtm. Pileckim byli m.in. gen. August Emil Fieldorf „Nil”, mjr Zygmunt Szendzielarz „Łupaszka”, mjr Hieronim Dekutowski „Zapora”. Po pokazowym procesie 1 marca 1951 r. zostało tam rozstrzelanych również 7 członków niepodległościowego IV Zarządu Głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” na czele z płk. Łukaszem Cieplińskim ps. Pług. Badaczom z IPN udało się odnaleźć szczątki m.in. Szendzielarza i Dekutowskiego, szczątki pozostałych wciąż są poszukiwane.