Zryw z 1863 r. nazywany bywa wojną kobiecą. Niektórzy nawet paniom przypisują sam jego wybuch. Zorganizowane z inicjatywy Seweryny z Pruszaków Duchińskiej w grupy pięcioosobowe tzw. „piątki”, a w Warszawie w „kumy", zostały włączone w strukturę podziemnej Organizacji Narodowej. Działały pod płaszczem stowarzyszeń charytatywnych i religijnych. Po wybuchu powstania rząd narodowy przekształcił je w Komitety Niewiast Polskich, które działały na terenie wszystkich zaborów. Struktury wypracowane także przez kobiety w powstaniu styczniowym zostały później wykorzystane w Polsce podczas II wojny światowej.

„Kumami" były Emilia Heurich z córkami, których zdjęcie widnieje na plakacie wystawy. W mieszkaniu w Warszawie prowadziły punkt konspiracyjny z drukarnią, przechowalnią dokumentów i pieczęci Rządu Narodowego oraz miejscem tajnych spotkań.

- Rosjanie na początku zrywu nie przypuszczali, że kobiety mogą cokolwiek robić w powstaniu. Uważali je za słabą płeć, z ograniczonymi prawami. Przez to kobietom udawało się bardzo dużo. Dopóki Rosjanie nie zorientowali się, że stanowią „piątą kolumnę”, to było im sporo wolno. Ponadto kobiety miały w sobie narodową dumę i były odważne – mówi Katarzyna Jakimiak, kurator wystawy.

  Muzeum zaprasza w środę i piątek w godz. 11-16, w czwartek w godz. 16-20, a w sobotę i niedzielę w godz. 11-18. Maciej Bociański /Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza w Warszawie

Kobiety organizowały kwesty, kolportowały tajne druki i prasę, ukrywały zagrożonych aresztowaniem i przemycały powstańców, dostarczały do obozów rozkazy, opatrywały rannych czy prały bielizn. Były też niezwykle istotnym dla mężczyzn wsparciem moralnym i taktycznym. Około trzydziestu z nich, w tym  cudzoziemki, np. Marie-Antoinette Lix,,walczyło z bronią w reku. Ponosiły za to kary tak jak mężczyźni: śmierć, zesłanie i więzienie, nawet wtedy gdy były w ciąży.

  Wystawa potrwa do 29 lutego 2024r. Maciej Bociański / Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie

Opowiadają o nich na wystawie ilustracje, fotografie, grafiki, numery gazet i ich powiększenia, odezwy i ukazy z lat 1862-1861, wydania prasy zagranicznej, odpis pamiętnika,  brudnopis artykułu o najbardziej rozpoznawalnej uczestniczce powstania Henryce Pustowojtównie czy wspomnienia spisane dla wnuków. Ponadto na ekspozycji znajdziemy akwarele o tematyce religijnej, biżuterię patriotyczną i wykonane na zesłaniu krzyżyki i różańce. Podstawą opowieści jest długa lista nazwisk uczestniczek.

Katalog wystawy przybrał formę kalendarza ściennego z kalendarium i kobiecymi sylwetki wraz z krótką informacją o roli jaką odegrały w powstaniu.

Wystawę można oglądać przy Rynku Strego Miasta 20 do końca lutego 2024.

Dla Czytelników Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza ufundowało trzy podwójne wejściówki i trzy kalendarze.

Otrzymają je nadawcy 5., 10. i 15. e-maila z hasłem: "Kobiety 1863", wysłanego do nas na adres: warszawa@gosc.pl z podaniem imienia i nazwiska.

Udział w konkursie jest równoznaczny z akceptacją regulaminu ogólnego konkursów  w Gościu Niedzielnym dostępnego na stronie https://www.igomedia.pl/doc/4733137.OGOLNY-REGULAMIN-KONKURSOW-INSTYTUTU-GOSC-MEDIA.

Przystąpienie do konkursu jest także równoznaczne z wyrażeniem zgody na przetwarzanie danych osobowych do celów przeprowadzenia konkursu.

Administratorem danych osobowych jest Instytut Gość Media (Organizator). Dane osobowe są przetwarzane na podstawie Pani/Pana zgody, w celu przeprowadzenia konkursu, przez okres do zakończenia całego postępowania konkursowego. Dane osobowe mogą być udostępniane partnerom, realizującym z Administratorem powyższy cel oraz uprawnionym organom. Przysługuje Pani/Panu prawo dostępu do treści swoich danych, żądania ich sprostowania, usunięcia, ograniczenia przetwarzania, przenoszenia, wniesienia sprzeciwu, wniesienia skargi do organu nadzorczego. W każdym momencie zgody na przetwarzanie danych w celu przeprowadzenia konkursu, jak i opublikowanie wyników mogą zostać wycofane przez kontakt na adres e-mail: sekretariat@igomedia.pl.