Liczący ponad 570 lat, dwutomowy egzemplarz Pisma Świętego to świadectwo przełomu jaki dokonał się w Europie dzięki zastosowaniu wynalazku ruchomej czcionki. Jest ona pierwszym w Europie wielkim tekstem drukowanym tą metodą, który powstał dzięki udziałowi rzemieślników różnych specjalności.

Biblia ma dwa woluminy i liczy łącznie 640 nieliczbowanych kart: w tomie pierwszym znajdują się 324 karty, w tomie drugim – 316. Papier, na którym wydrukowano Biblię, powstał w Nadrenii. Nad dekoracją malarską pracował iluminator, który ozdobił jej karty różnobarwnymi inicjałami, wiciami delikatnych filigranów i czerwonymi rubrykami. Na okładce, która zdobią deski z dębiny bałtyckiej powleczonej koźlą skórą wytłoczono przedstawienia zwierząt, ornamenty roślinne, wizerunki św. Pawła oraz nazwisko introligatora.

Egzemplarz został przygotowany do druku i wydrukowany w latach 1452-1455 w Moguncji przez Jana Gutenberga, który był również jego wydawcą. Tak powstało prawdopodobnie w ok. 200 egzemplarzach - 165 na papierze i 35 na pergaminie. Do naszych czasów przetrwało 48 egzemplarzy. Egzemplarz polski jest jednym z pierwszych, zawiera liczne usterki, które świadczą o prototypicznym charakterze księgi. Na co dzień jest przechowywany w Muzeum Diecezjalnym w Pelplinie. W rocznicę pierwszej ekspozycji w Warszawie, 7 lutego został udostępniony w Muzeum Narodowym. Może być eksponowany 60 dni w roku, bez udziału światła dziennego.

  W inauguracji wystawy wziął udział m.in. ks. Krystian Feddek, dyrektor Muzeum Diecezjalnego w Pelplinie. Agnieszka Kurek-Zajączkowska /Foto Gość

- Dla współczesnego widza, funkcjonującego w rzeczywistości wirtualnej cyfrowej, fake newsów, kontakt z autentycznym dziełem, wytworem pracy wielu rzemieślników i wynalazcy jakim był Johannes Gutenberg jest czymś wyjątkowym. Biblia Gutenberga z Pelplina jest wybitnym dziełem, które będziemy podziwiać w naszej Galerii Sztuki Średniowiecznej od 7 lutego przez kolejne sześć tygodni. Co pewien czas będziemy zmieniać karty - bo zarówno w karnawale, jak i wielkim poście warto przychodzić do naszego muzeum - powiedziała na otwarciu ekspozycji dr hab. Agnieszka Lajus, dyrektor Muzeum Narodowego w Warszawie.

Dyrektor Muzeum Diecezjalnego w Pelplinie ks. Krystian Feddek dodał, że niezależnie od dobrego stanu zachowania, księga została zabezpieczona tak, by kolejne pokolenia mogły się cieszyć się tym niezwykłym zabytkiem.
- To wczesny egzemplarz, który jeszcze zawiera pewne błędy drukarskie. Bez wątpienia ruchoma czcionka Gutenberga zmieniła bieg historii, okazała się przełomem - dodał tłumacząc, że Biblia po raz drugi opuściła skarbiec, który jest umieszczony w dawnym opactwie cysterskim.

- Pierwszy raz pojechała do Torunia na badania tomografem komputerowym i teraz do Warszawy - mówił.

Przed wystawieniem Biblii w Warszawie, egzemplarz został poddany gruntownym badaniom i konserwacji, które trwały 1,5 roku z udziałem ekspertów z Hamburga i 30 śsrodków z Polski. Efekty kwerendy naukowej wyjdą prawdopodobnie jeszcze w tym roku w formie książki. Spostrzeżeniami nad pracą podzielił się na konferencji prasowej szef zespołu konserwatorsko-restauracyjnego.
- Innowacyjne badania pozwoliły nam dokładnie ustalić, że drzewo dębowe z okładzin Biblii pochodzi z 1452 r. Dąb bałtycki był jednym najlepszych dostępnych wówczas materiałów. Pelpliński egzemplarz jest jednym z pierwszych, prototypicznym egzemplarzem. Świadczą o tym liczne błędy i niedoskonałości. Pracownicy próbowali je poprawić na szybko. Jeden z czeladników próbował na szybko zmyć farbę tamponem i pozostawił po sobie odcisk palca - powiedział dr hab. Juliusz Raczkowski, uzupełniając, że w egzemplarzu są liczne miejsca, gdzie farba drukarska nie odcisnęła się należycie.
- Ktoś próbował ręcznie uzupełnić źle wydrukowane partie tekstu. Zachował się cały szereg znaków drukarskich, informacje dla dekoratorów - powiedział badacz.

W ostatnim stuleciu losy pelplińskiej Biblii Gutenberga przeszły burzliwą historię. Podczas II wojny światowej księga została wywieziona przez Warszawę, Paryż i Wielką Brytanię do Kanady. Znajdowała się w skarbcu Bank of Montreal w Ottawie. Do Polski wróciła w 1959, nim jednak trafiła do Pelplina, przez kilka dni była eksponowana w Muzeum Narodowym w Warszawie. Obecna prezentacja odbywa się w rocznicę wydarzenia. Uzupełnia ją ekspozycja Muzeum Narodowego w Galerii Sztuki Średniowiecznej Muzeum Narodowego, która jest ścieżką poświęcona średniowiecznej kulturze pisma i poprowadzi zwiedzających śladem malarskich i rzeźbiarskich wyobrażeń ksiąg, osób czytających lub piszących, a także inskrypcji o rozmaitych formach i funkcjach.

Pokazowi w Warszawie będą towarzyszyły wykłady czwartkowe: 13 i 27 lutego oraz 13 marca, na które obowiązują bezpłatne wejściówki dostępne w kasie i online na stronie https://www.mnw.art.pl/edukacja/programy-do-wystaw-czasowych/biblia-gutenberga-z-pelplina--7-lutego--23-marca-2025/.