Kultywują pamięć o Polsce

Gabriel Garçon, Andrzej Władysław Kaczorowski, Koło Polaków z Indii 1942-1948 i śp. Adam Chętnik zostali laureatami nagrody Kustosz Pamięci Narodowej.

7m 13s

Gala wręczenia nagród IPN za przywracanie szacunku dla polskiej historii i promowanie wartości, które sprawiły, że naród przetrwał trudne lata, odbyła się na Zamku Królewskim w Warszawie. 

List do uczestników uroczystości skierował Prezydent RP. „Oprócz zamiłowania do polskiego dziedzictwa i polskiej historii zwycięzców łączy również to, że stawali wobec podobnych przeciwności. Upamiętnianie dziejów naszego narodu w latach 1939-1989 i podejmowana w tym celu działalność wymagają połączenia wyjątkowych przymiotów: postawy służby, determinacji, a często odwagi i gotowości do poświęceń. Dlatego symboliczny tytuł kustosza ma sens znacznie szerszy niż pierwotne znaczenie tego słowa” - odczytała list Andrzeja Dudy Katarzyna Pawlak-Mucha.

Nagrodą zostali uhonorowani Gabriel Garçon, Andrzej Władysław Kaczorowski, Koło Polaków z Indii 1942-1948 i śp. Adam Chętnik.

Kultywują pamięć o Polsce   Andrzej W. Kaczorowski został już wcześniej nagrodzony odznaką honorową Zasłużony dla Kultury Polskiej (2007), Złotym Krzyżem Zasługi (2011), Krzyżem Wolności i Solidarności (2018), Medalem 100-lecia Odzyskania Niepodległości (2019), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski i złotą odznaką Zasłużony dla NSZZ RI Solidarność (2021). Sławomir Kasper /IPN

- Przede mną tę nagrodę odebrał ks. Jan Sikorowski, który uczył mnie nie tylko prawd wiary, ale i historii, której nie było przecież w PRL-owskich podręcznikach - mówił, odbierając nagrodę Andrzej W. Kaczorowski.

- Od przeszło 50 lat pracuję w różnych stowarzyszeniach polonijnych północnej Francji i od tylu lat zbieram dokumenty archiwalne dotyczące tej części narodu polskiego, która osiedliła się tam na mocy francusko-polskiej konwencji z 3 września 1919 roku. Dla ratowania od zapomnienia tej fali emigracyjnej konieczna jest współpraca z polskimi instytucjami rządowymi pozarządowymi. Właśnie w tej myśli została zawiązana współpraca z IPN i z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego - mówił po polsku prof. Garçon.

Kultywują pamięć o Polsce   Prof. Gabriel Garçon już wcześniej został odznaczony Orderem Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej oraz otrzymał nagrodę IPN Świadek Historii w 2018 roku. Sławomir Kasper /IPN

Nagrodę dla Koła Polaków z Indii 1942-1948 odebrała Iwona Ryszkowska, która należała do harcerstwa założonego przez polskich uchodźców.
- Przekazali mi prawdziwą historię początków II wojny światowej. Dla mnie to było trudne, kiedy znajomi w Anglii pytali mnie, jak moja mama znalazła się w Indiach, i nie mogli zrozumieć, że podczas wojny Rosjanie weszli do Polski od strony wschodniej. Nawet niektórzy Polacy z kolejnej fali emigracji nie znali tej historii dobrze - mówiła po polsku.

Nagrodę dla śp. Adama Chętnika odebrał Jacek Chętnik, wnuk etnografa.
- Tytuł „kustosza pamięci narodowej” jest najwyższym uhonorowaniem dla Adama Chętnika. Oceniamy to jako rodzina i sądzę, że tak odbierałby to sam Adam Chętnik. Żeby ocenić jego działalność, trzeba umieścić jego życie w czasie. W tym roku jest jego 140. rocznica urodzin. Żył w czasach zaboru rosyjskiego, I wojny światowej, wojny bolszewickiej, II RP,  II wojny światowej i złożonego okresu komunistycznego - mówił, przytaczając słowa dziadka, które są wyryte w Skansenie Kurpiowskim założonym przez Adama Chętnika „Czyniąc, zastanawiam się, czy to dobre dla Polski”.

Nagrody wręczał prof. Karol Polejowski, zastępca prezesa IPN.
- Nasi kustosze dzięki swej działalności nie tylko zachowują pamięć o przeszłości, ale kładą też podwaliny pod to, by przetrwała ona w przyszłych pokoleniach. Trzeba dodać, że niemal wszyscy dziś nagrodzeni bardzo wyraźnie podkreślali, że swoje zbiory powierzają Instytutowi Pamięci Narodowej. Jest to wyraz najwyższego zaufania do instytucji państwa polskiego, która w tym roku obchodzi swoje ćwierćwiecze. Po to właśnie zostaliśmy powołani, by zbierać okruchy polskiej historii. Pisać o niej. Kultywować pamięć - powiedział dr hab. Karol Polejowski, zastępca prezesa IPN, kierując słowa do nagrodzonych. 

Biogramy wyróżnionych:

72-letni prof. Gabriel Garçon to przedstawicieli Polonii francuskiej, który od lat angażuje się w kultywowanie i rozpowszechnianie polskiego dziedzictwa narodowego. Wykłada matematykę i historię w Lille. Jest badaczem życia religijnego i dziejów polskiej emigracji we Francji w XX wieku. Urodził się w w polskiej rodzinie górniczej na północy Francji. Jest absolwentem Instytutu św. Kazimierza prowadzonego przez oblatów w Vaudricourt. Jest prezesem stowarzyszenia „Promieniowanie Kultury Polskiej” (Le Rayonnement Culturel Polonais). Doprowadził do odnowienia pomnika bajończyków w La Targette, dążąc do upamiętnienia polskich ochotników walczących u boku Francuzów na froncie zachodnim w czasie I wojny światowej. Zgromadził  cenną kolekcję archiwaliów przedstawiających dokonania Polonii we Francji, która trafiła do Instytutu Pamięci Narodowej w latach 2019-2024.

Andrzej Władysław Kaczorowski od 1980 roku jest członkiem NSZZ Rolników Indywidualnych „Solidarność”. Opisywał działania struktur organizacji, takie jak akcje strajkowe, zjazdy i wiele innych inicjatyw podejmowanych przez działaczy. Pracował w Zespole Prasy i Wydawnictw Instytutu Wydawniczego PAX jako redaktor „Słowa Powszechnego”, gdzie w 1980 r. był zaangażowany w tworzenie struktur NSZZ „Solidarność” . Na przełomie lat 1981/1982 jako dziennikarz uczestniczył w strajkach chłopskich w Ustrzykach Dolnych i Rzeszowie. W ramach działalności opozycyjnej w latach 1982–1989 redagował teksty w prasie podziemnej m.in. w „Solidarności Rolników”, „Wieściach”, „Gościńcu” i „Solidarności Narodu” oraz kolportował drugoobiegowe wydawnictwa sygnowane przez Ogólnopolski Komitet Oporu Rolników i Niezależny Ruch Ludowy. Był jednym ze współorganizatorów Dożynek Jasnogórskich 5 września 1982 r. oraz działał w Duszpasterstwie Rolników. 

Koło Polaków z Indii 1942-1948 zrzesza byłych polskich uchodźców, którzy zostali ewakuowani ze Związku Sowieckiego wraz z armią gen. Władysława Andersa i znaleźli schronienie w Indiach. Większość dała się do Wielkiej Brytanii, skąd niektórzy ruszyli w dalszą drogę, między innymi do Kanady, Stanów Zjednoczonych i Australii. Główną siedzibą Koła, które zajmuje się organizowaniem spotkań, zjazdów, wydawaniem biuletynu informacyjnego, samopomocą moralna i materialną oraz prowadzeniem historycznego archiwum, gromadzącego materiały od naocznych świadków. jest Londyn. 

Adam Chętnik zmarł w 1967 roku w Warszawie. Był badaczem kurpiowszczyzny, której poświęcił całe swoje życie, oraz światowej sławy etnografem, a także zasłużonym działaczem społecznym i muzealnikiem. Znaczną część życia poświęcił na działalność narodową, w tym walkę o polskość Warmii i Mazur. Na początku XX stulecia, jako młody człowiek związał się obozem narodowej demokracji i był zaangażowany na Kurpiach w nielegalny transport tzw. bibuły, czyli czasopism i broszur patriotycznych wydanych poza zasięgiem cenzury w języku polskim.
W ramach Towarzystwa Oświaty Narodowej uczestniczył w działalności zaadresowanej do młodzieży wiejskiej w guberni łomżyńskiej. Zajmował się obroną wiary katolickiej, rozwojem oświaty ludowej i walką z rusyfikacją.
W 1927 roku założył z rodzinnych pieniędzy w Nowogrodzie Skansen Kurpiowski – najstarsze w Polsce muzeum na wolnym powietrzu. Lata II wojny światowej spędził w Warszawie, gdzie ukrywał się i prowadził działalność konspiracyjną pod zmienionym nazwiskiem, jako Antoni Chojnowski. Po obronie doktoratu i otrzymaniu habilitacji w 1947 roku wznowił pracę na Kurpiach. Efektem jego niestrudzonych działań było otwarcie stałego Muzeum w Łomży. Podjął również inicjatywę odbudowy zniszczonego przez Niemców Skansenu Kurpiowskiego w Nowogrodzie, który został oddziałem muzeum. Po przejściu na emeryturę w 1958 roku Adam Chętnik pracował nieodpłatnie jako rzeczoznawca do spraw regionu kurpiowsko-łomżyńskiego, kontynuował także działalność literacko-naukową. W tym roku na Mazowszu Jest obchodzony Rok Adama Chętnika.
 
Nagroda Kustosz Pamięci Narodowej powstała w lipcu 2002 za sprawą prof. Leona Kieresa. Do tej pory odebrało ją ponad 100 osób i organizacji.  Jest ona przyznawana za szczególnie aktywny udział w upamiętnianiu historii Narodu Polskiego w latach 1939–1989, a także za działalność publiczną zbieżną z ustawowymi celami Instytutu Pamięci Narodowej.

« 1 »