Luka w pamięci świata

"Za każdą osobą wyrzuconą na podwórze szedł SS-man i Ukrainiec, którzy strzelali z rewolweru w tył głowy. (…) Kiedy doszłyśmy do ściany, strzelano kilka razy do nas. Pierwszy strzał trafił mnie w szyję. Upadłam i trafiono mnie wówczas jeszcze trzy razy: raz w rękę i dwa razy w okolice serca. Obok mnie upadła córka, posłyszałam wkrótce jeszcze jeden strzał, po którym już córka moja nie ruszyła się. (…) Słyszałam straszne krzyki, błagania, jęki oraz strzały" - mówiła przed Główną Komisją Badania Zbrodni Niemieckich Zofia Staworzyńska, mieszkanka warszawskiej Woli, urodzona w 1908 r.

- Do tej pory tego typu relacje nie były dostępne rodzinom, ani innym osobom. Teraz chcemy przywrócić nazwiska ofiarom totalitaryzmów, którzy do tej pory, w historiografii PRL byli raczej jedynie kolejnymi cyframi i liczbami - mówi inicjatorka Ośrodka Badań nad Totalitaryzmami im. Witolda Pileckiego, Magdalena Gawin, podsekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Sztandarowym projektem ośrodka jest internetowa baza świadectw o skutkach totalitaryzmów dla życia konkretnych osób, dostępna pod adresem www.zapisyterroru.pl.

  Tomasz Gołąb /Foto Gość Każde świadectwo jest dokładnie opisane, co ułatwia identyfikację świadków i rozpoznanie lokalizacji, w których rozgrywały się wydarzenia, a także usytuowanie relacji w czasie. Dzięki pełnotekstowej wyszukiwarce i systemowi tagów użytkownik szybko trafi na interesujące go zeznania.

- W „Zapisach Terroru” publikujemy pierwsze 500 świadectw z Warszawy i okolic, ale na tym nie kończymy. Zależy nam na udostępnieniu zeznań z całej Polski, także z mniejszych miejscowości, aby ożywić pamięć rodzinną i lokalną - podkreśla Anna Gutkowska, p.o. dyrektora Ośrodka Badań nad Totalitaryzmami.

W 72. rocznicę ludobójstwa na Woli Ośrodek udostępnia ponad pięćset zeznań, które dotyczą Warszawy i okolic. To hołd złożony całemu miastu, Powstańcom Warszawskim, i warszawskiej Woli. Wśród zeznań znajdują się relacje na temat: egzekucji ulicznych, łapanek, eksterminacji inteligencji, brutalnych przesłuchań w Alei Szucha, z więzienia na Pawiaku i przy ul. Gęsiej. Część zeznań pochodzi od polskich Żydów, ocalałych z transportów z Treblinki. Inna część dotyczy warszawskiego Getta. Osobnym działem są zeznania osób z Woli, które przeżyły wielką akcję ludobójczą, przeprowadzoną przez Niemców w pierwszych dniach Powstania Warszawskiego.